© Iwona Laskowska. Artykuł udostępniony na licencji CC BY-SA 4.0
Ubezpieczenia pełnią różne funkcje w sferze gospodarczej i społecznej. Ich szczególnym rodzajem są ubezpieczenia na życie, a ochrona ubezpieczeniowa w ich ramach jest oferowana w formie ubezpieczeń indywidualnych oraz ubezpieczeń grupowych. Badania rynku ubezpieczeń na poziomie regionalnym podejmowane są relatywnie rzadko. Celem badania omawianego w artykule jest identyfikacja czynników ekonomicznych determinujących popyt na ubezpieczenia na życie (indywidualne i grupowe) na regionalnych rynkach ubezpieczeń w Polsce. W analizie zastosowano dynamiczne modele ekonometryczne dla danych panelowych (estymator GMM), w których popyt został wyrażony składką przypisaną brutto per capita (gęstość ubezpieczeń na życie). Podstawę badań stanowiły dane Głównego Urzędu Statystycznego i Komisji Nadzoru Finansowego na poziomie województw za okres 2017–2021.
Z analizy regresji wynika, że pobudzeniu popytu na ubezpieczenia na życie sprzyjają poprawa sytuacji gospodarczej regionu i wzrost dochodu rozporządzalnego gospodarstw domowych. Zainteresowanie polisami na życie obniża zła kondycja rynku pracy, wyrażona stopą bezrobocia. Popyt na ubezpieczenia indywidualne silniej reaguje na zmiany dochodu rozporządzalnego i stopy bezrobocia, a popyt na ubezpieczenia grupowe – na zmiany sytuacji gospodarczej regionu. Konsumpcja ubezpieczeń obserwowana w danym okresie jest determinowana jej poziomem w okresie wcześniejszym, co wskazuje na trwałość zjawisk zachodzących na rynku ubezpieczeń.
ubezpieczenia na życie, region, dane panelowe, estymator GMM
C23, G22, R11
Arellano, M., Bond, S. (1991). Some Tests of Specification for Panel Data: Monte Carlo Evidence and an Application to Employment Equations. The Review of Economic Studies, 58(2), 277–297. https://doi.org/10.2307/2297968.
Babbel, D. F. (1981). Inflation, Indexation, and Life Insurance Sales in Brazil. The Journal of Risk and Insurance, 48(1), 111–135. https://doi.org/10.2307/252655.
Beck, T., Webb, I. (2003). Economic, Demographic and Institutional Determinants of Life Insurance Consumption across Countries. World Bank Economic Review, 17(1), 51–88. https://doi.org/10.1093/wber/lhg011.
Bednarczyk, T. H., Bielawska, K., Jackowska, B., Wycinka, E. (2019). Ekonomiczne i demograficzne uwarunkowania funkcjonowania i rozwoju ubezpieczeń. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Beenstock, M., Dickinson, G., Khajuria, S. (1986). The determination of life premiums: An international cross-section analysis 1970–1981. Insurance: Mathematics and Economics, 5(4), 261–270. https://doi.org/10.1016/0167-6687(86)90020-X.
Blundell, R., Bond, S. (1998). Initial conditions and moment restrictions in dynamic panel data models. Journal of Econometrics, 87(1), 115–143. https://doi.org/10.1016/S0304-4076(98)00009-8.
Blundell, R., Bond, S. (2000). GMM estimation with persistent panel data: an application to production functions. Econometric Reviews, 19(3), 321–340. https://doi.org/10.1080/07474930008800475.
Browne, M. J., Kim, K. (1993). An International Analysis of Life Insurance Demand. The Journal of Risk and Insurance, 60(4), 616–634. https://doi.org/10.2307/253382.
Çelik, S., Kayali, M. M. (2009). Determinant of demand for life insurance in European countries. Problems and Perspectives in Management, 7(3), 32–37. https://www.businessperspectives.org/images/pdf/applications/publishing/templates/article/assets/2782/PPM_EN_2009_03_Celik.pdf.
Dańska-Borsiak, B. (2011). Dynamiczne modele panelowe w badaniach ekonomicznych. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Dragos, S. L. (2014). Life and non-life insurance demand: the different effects of influence factors in emerging countries from Europe and Asia. Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 27(1), 169–180, https://doi.org/10.1080/1331677X.2014.952112.
Dragos, S. L., Mare, C., Dragota, I.-M., Dragos, C. M., Muresan, G. M. (2017). The nexus between the demand for life insurance and institutional factors in Europe: new evidence from a panel data approach. Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 30(1), 1477–1496. https://doi.org/10.1080/1331677X.2017.1325764.
Dragoş, S. L., Mare, C., Dragoş, C. M. (2019). Institutional drivers of life insurance consumption: a dynamic panel approach for European countries. The Geneva Papers on Risk and Insurance. Issues and Practice, 44, 36–66. https://doi.org/10.1057/s41288-018-0106-3.
Ertl, M. (2017). Insurance Convergence and Post-crisis Dynamics in Central and Eastern Europe. The Geneva Papers on Risk and Insurance. Issues and Practice, 42, 323–347. https://doi.org/10.1057/s41288-017-0043-6.
Główny Urząd Statystyczny. (2022). Rozwój regionalny Polski – raport analityczny 2021. https://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/publikacje-regionalne/opracowania-zbiorcze/rozwoj-regionalny-polski-raport-analityczny-2021,11,2.html.
Hamydova, M. (2014). Wpływ ubezpieczeń na wzrost gospodarczy – analiza krajów OECD. Ekonomia, (36), 151–179.
Hodula, M., Janků, J., Časta, M., Kučera, A. (2020). On the Determinants of Life and Non-Life Insurance Premiums (CNB Working Paper Series 8/2020). https://www.cnb.cz/export/sites/cnb/en/economic-research/.galleries/research_publications/cnb_wp/cnbwp_2020_08.pdf.
Kabrt, T. (2022). Life Insurance Demand Analysis: Evidence from Visegrad Group Countries. Eastern European Economics, 60(1), 50–78.
Kjosevski, J. (2012). The Determinants of Life Insurance Demand In Central and Southeastern Europe. International Journal of Economics and Finance, 4(3), 237–247. https://doi.org/10.5539/ijef.v4n3p237.
Komisja Nadzoru Finansowego. (2016). Raport o stanie sektora ubezpieczeń po IV kwartałach 2015 roku. https://www.knf.gov.pl/?articleId=56270&p_id=18.
Komisja Nadzoru Finansowego. (2017). Raport o stanie sektora ubezpieczeń po IV kwartałach 2016 roku. https://www.knf.gov.pl/?articleId=56265&p_id=18.
Komisja Nadzoru Finansowego. (2018). Raport o stanie sektora ubezpieczeń po IV kwartałach 2017 roku. https://www.knf.gov.pl/?articleId=61946&p_id=18.
Komisja Nadzoru Finansowego. (2019). Biuletyn Roczny. Rynek ubezpieczeń 2018. https://www.knf.gov.pl/?articleId=67227&p_id=18.
Komisja Nadzoru Finansowego. (2020). Biuletyn Roczny. Rynek ubezpieczeń 2019. https://www.knf.gov.pl/?articleId=71341&p_id=18.
Komisja Nadzoru Finansowego. (2021). Biuletyn Roczny. Rynek ubezpieczeń 2020. https://www.knf.gov.pl/?articleId=74968&p_id=18.
Komisja Nadzoru Finansowego. (2022). Biuletyn Roczny. Rynek ubezpieczeń 2021. https://www.knf.gov.pl/?articleId=79449&p_id=18.
Kurdyś-Kujawska, A., Sompolska-Rzechuła, A. (2019). Determinanty popytu na ubezpieczenie na życie: przykład rolników z regionu północno-zachodniej Polski. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Research Papers of Wrocław University of Economics, 63(7), 71– 81. http://doi.org/10.15611/pn.2019.7.06.
Lament, M., Bukowski, S. (2022). Wybrane determinanty rozwoju rynków ubezpieczeniowych krajów Unii Europejskiej w latach 1999–2019. Wiadomości Ubezpieczeniowe, (4), 61–73. https://doi.org/10.33995/wu2022.4.4.
Lemkowska, M. (2020). Funkcje ubezpieczeń gospodarczych a zrównoważony rozwój. Wiadomości Ubezpieczeniowe, (2), 45–77. https://doi.org/10.33995/wu2020.2.3.
Liebenberg, A. P., Carson, J. M., Dumm, R. E. (2012). A Dynamic Analysis of the Demand for Life Insurance. Journal of Risk and Insurance, 79(3), 619–644. https://doi.org/10.1111/j.1539-6975.2011.01454.x.
Lizak, P. (2022). Ubezpieczenia na życie. Zarys charakterystyki umów ubezpieczenia na życie. Urząd Komisji Nadzoru Finansowego. https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/Ubezpieczenia_na_zycie_Zarys_charakterystyki_umow_ubezpieczenia_na_zycie_80565.pdf.
Mare, C., Drago?, S. L., Dragotă, I.-M. (2019). The impact of human development on the Romanian life insurance market: A county spatial econometric analysis. Cogent Business & Management, 6(1), 1–15. https://doi.org/10.1080/23311975.2019.1707609.
Mare, C., Drago?, S. L., Dragotă, I.-M., Drago?, C. M. (2019). Insurance Literacy and Spatial Diffusion in the Life Insurance Market: A Subnational Approach in Romania. Eastern European Economics, 57(5), 375–396. https://doi.org/10.1080/00128775.2019.1618194.
Millo, G., Carmeci, G. (2015). A Subregional Panel Data Analysis of Life Insurance Consumption in Italy. The Journal of Risk and Insurance, 82(2), 317–340. https://doi.org/10.1111/jori.12023.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. (b.r.). Grupowe ubezpieczenia na życie. https://www.rodzinaipraca.gov.pl/narzedzia-godzenia-rol/Grupowe-ubezpieczenie-na-zycie/.
Mirota, F., Nehrebecka, N. (2017). Wykorzystanie dynamicznych modeli panelowych w badaniach z zakresu finansów przedsiębiorstw na przykładzie modelowania transakcyjnej rezerwy płynności. Ekonometria. Econometrics, (4), 37–61. https://doi.org/10.15611/ekt.2017.4.03.
Ostrowska-Dankiewicz, A. (2022). Wpływ pandemii COVID-19 na rynek i efektywność ubezpieczeń na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi. W: M. Lemkowska, M. Wojtkowiak (red.), Sektor ubezpieczeń w obliczu wyzwań współczesności (s. 26–40). Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. https://doi.org/10.18559/978-83-8211-131-6/2.
Parlińska, A. (2014). Zakłady ubezpieczeń na polskim rynku kapitałowym w latach 2005–2013. Wiadomości Ubezpieczeniowe, (3), 97–114. https://piu.org.pl/public/upload/ibrowser/WU/WU3_2014/06%20parlinska.pdf.
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. (2022). Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce. https://www.parp.gov.pl/storage/publications/pdf/Raport-o-stanie-sektora-maych-i-rednich-przedsibiorstw_13_10_2022.pdf.
Polska Izba Ubezpieczeń. (2021). Raport roczny. https://piu.org.pl/raport-roczny-piu/.
Polska Izba Ubezpieczeń. (2022). Wpływ ubezpieczeń na polską gospodarkę i społeczeństwo. Jak ubezpieczenia pomagają Polakom. https://piu.org.pl/wp-content/uploads/2023/03/PIU_raport-wplyw-ubepieczen-na-polska-gospodarke-2022.pdf.
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 kwietnia 2016 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji (Dz.U. 2016 poz. 562).
Sharku, G., Grabova, P., Vullnetari, D. (2021). Impact of Economic Factors on Life and Non- Life Insurance Development in Albania – A VECM Analysis. Universal Journal of Accounting and Finance, 9(6), 1280–1296. https://doi.org/10.13189/ujaf.2021.090608.
Sliwinski, A., Michalski, T., Roszkiewicz, M. (2013). Demand for Life Insurance—An Empirical Analysis in the Case of Poland. Geneva Papers on Risk and Insurance. Issues and Practice, 38(1), 62–87. https://doi.org/10.1057/gpp.2012.21.
Śliwiński, A. (2012). Przestrzenne zróżnicowanie ryzyka ubezpieczeniowego a efektywność ubezpieczeń na życie. Ryzyko. Popyt. Zysk. Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.
Truett, D. B., Truett, L. J. (1990). The Demand for Life Insurance in Mexico and the United States: A Comparative Study. The Journal of Risk and Insurance, 57(2), 321–328. https://doi.org/10.2307/253306.
Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz.U. 2015 poz. 1844).
Ward, D., Zurbruegg, R. (2002). Law, Politics and Life Insurance Consumption in Asia. The Geneva Papers on Risk and Insurance – Issues and Practice, 27, 395–412. https://doi.org/10.1111/1468-0440.00181.
Zhang, Z., Xu, H., Shan, S., Lu, Y., Duan, H., Lyu, Y. (2023). Exploration of the impact of demographic changes on life insurance consumption: empirical analysis based on Shanghai Cooperation Organization. Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 36(2), 1–22. https://doi.org/10.1080/1331677X.2022.2134905.
